تخریب اولین بافت تاریخی استان مازندران
اولین بافت و محله تاریخی ثبت شده در آثار ملی استان مازندران به علت سهل انگاری در حال تخریب است ، این اثر ملی در سال 1348 در فهرست (سیاهه) آثار ملی ایران قرار گرفته بود . محله قدیمی شهر آلاشت ، چندین خانه و عمارت که برخی از آنها به دوران قاجار و صدر مشروطیت می رسد را شامل می شود و خانه های مذکور با خشت و سقف های چوبی (تخته پوش) شده اند و کوچه های باریک آن قالبا سنگ فرش است. یکی از خانه های محله «پاهلونی خیل یا پهلوان خیل» متعلق به پدربزرگ رضاشاه معروف به مراد علی خان بوده که بعدها این عمارت در اختیار مصطفی خان برادر عباسعلی خان پدر رضاشاه می رسد (نکته: رضاشاه در این خانه متولد شده) و در حال حاضر به همت شهرداری شهر آلاشت به عنوان موزه مردم شناسی برای عموم قابل بازدید است.
متاسفانه چندی پیش بدون توجه به اسناد ثبتی آثار ملی حسینیه «پاهلونی خیل» تخریب و در دو طبقه در شمال موزه ساخته شده و هیچ گونه منعی برای این تخریب در نظر گرفته نشد و حتی نمای آن نیز با با نمای بافت محله مذکور ، همسازی نگردید و سپس عمارت غربی موزه نیز که خود در محله قدیمی و جزو بافت اثر بوده تخریب و عمارت کاملا نوساز در مجاورت موزه احداث گردید ، لازم به ذکر است طبق دستور العمل سازمان میراث فرهنگی اجازه تخریب و نوسازی آثار ثبت شده به هیچ وجه وجود ندارد و تنها احیاء و مرمت اثر باید در دستور کار باشد ، علی ای الحال عمارت نوساز بنا و با پیگیری های مردمی موضوع در کمیسیون ماده صد شهرداری آلاشت مطرح و تنها رای «کم نمودن ارتفاع ساختمان ، آن هم تنها 80 سانتی متر داده شد» که آن هم تاکنون اجرایی نشده است.
لازم به ذکر است عدم برخورد مناسب با چنین تخریبهای ، باعث شد که ملک شمال شرقی موزه نیز در چند روز گذشته تخریب گردد در حالی که همان گونه که در بالا اشاره شد ، محله موصوف در فهرست آثار ملی قرار گرفته است.
آقای پهلوان شهردار آلاشت در این خصوص اعلام نمود؛ با توجه به استعلام های انجام شده از سازمان میراث فرهنگی ، اجازه ساخت بنا داده شده است و ارتفاع تعیین شده از سوی سازمان 8 متر بوده که به علت عدم رعایت موازین توسط مالک ملک غربی ، موضوع در کمیسیون ماده صد مطرح شده و رای به تخریب و کم کردن ارتفاع داده شده است. آقای پهلوان اظهار نمودند؛ تاکنون حریم و دستورالعملی برای چگونگی ساخت و ساز در مجاورت عمارت موزه به شهرداری منعکس نشده است و شهرداری طبق ضوابط عمل نموده.
پیرو پیگیری های انجام شده از آقای دانش زاده ، مسئول میراث فرهنگی شهرستان سوادکوه ، ایشان اظهار نمودند؛ به علت کمبود بودجه اعتباری برای احیاء بافت تاریخی آلاشت نداشته و طبق بررسی ها و جلسات برگزار شده ، مالکین می توانند تا ارتفاع 8 متر و سی سانتی متر نسبت به تخریب و ساخت و ساز اقدام نمایند!!
لازم به ذکر است ، آقای دانش زاده هیچ گونه اطلاعی از تخریب ملک شمال شرقی موزه نداشته و اعلام نمودند موضوع به زودی پیگیری خواهد شد.
برای نخستین بار در کشور در بند 12 ماده 2 قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب 1/2/1367، «تعیین حریم بناها، مجموعه‌ها، محوطه‌ها و تپه‌های تاریخی ثبت‌شده و ضوابط خاص معماری و طراحی داخل حریم» جزو وظایف و ماموریت‌های سازمان تعیین شد.
همچنین در بند 11همان ماده، «اظهارنظر در کلیه طرح‌های عمرانی جامع و تفصیلی در رابطه با مناطق فرهنگی و تاریخی و موافقت نهایی درباره محوطه‌ها، بافت‌ها و اماکن فرهنگی تاریخی ارزشمند در موارد مذکور و جلوگیری از هرگونه تخریب آنها» به سازمان میراث فرهنگی محول شد و بر همین پایه بود که بعدها سازمان میراث فرهنگی همواره عضو صاحب رأی کمیسیون ماده 5 شهرها و کارگروه مسکن و شهرسازی استان‌ها شد.
از اوایل دهه 70 اصطلاح حقوقی «حریم اثر ملی» یا «حریم حفاظتی مصوب سازمان میراث فرهنگی» رسما وارد ترمینولوژی حقوقی کشور شد و در سال 1375موضوع حفظ حرایم آثارتاریخی وارد کتاب قانون ایران (موادی از قانون مجازات اسلامی/ تعزیرات- مصوب 2/ 7/ 1375) شد.
براین اساس «هرکس بدون اجازه از سازمان میراث فرهنگی کشور یا با تخلف از ضوابط مصوب و اعلام‌شده از سوی سازمان مذکور در حریم آثار فرهنگی – تاریخی مذکور در این ماده اقدام به عملیاتی نماید که سبب تزلزل بنیان آنها شود یا در نتیجه آن عملیات به آثار و بناهای مذکور خرابی یا لطمه وارد آید، علاوه بر رفع آثار تخلف و پرداخت خسارت وارده، به حبس از یک تا 3 سال محکوم می‌شود.» (ماده 560)
این روستا – شهر تاریخی با وجود داشتن شهرداری و ثبت شدن در فهرست آثار ملی، مشکلات فراوانی دارد. یکی از این مشکلات به حفظ بافت تاریخی آلاشت مربوط می‌شود و دیگری به توسعه آن و الزام‌هایی که با این توسعه همراه است. با این حال این روزها مشخص نیست اولویت این شهر تاریخی بر حفظ بافت تاریخی آن قرار دارد یا ایجاد امکانات رفاهی جدید؛ چیزی که فراهم کردن آن شاید به تخریب بخشی از بافت قدیمی این شهر منجر شود. شاید جمعیت این روستا- شهر در تابستان به حدود ۶ هزار نفر برسد و موزه مردم‌شناسی آن در برخی سال‌ها بیش از ۳۰ هزار بازدید‌کننده دارد. این ویژگی‌ها را نمی‌توان با موازین شهری صرف سنجید. از یک‌سو طرح تفصیلی آلاشت را مطرح می‌کنند که درصورت اجرایی شدن، دیوارهایی که از خشت خام ساخته شده‌اند و خانه‌های گلی آن تخریب می‌شوند که کوچه‌های تنگ، خانه‌های گلی ساخته شده از خشت خام و بافت تودرتوی برخی معابر از ویژگی‌های آن است.
وقتی این بافت تخریب شود، دیگر چه چیزی از آن خاطره‌ها باقی می‌ماند؟ عبدالکریم پهلوان، شهردار آلاشت معتقد است کمک میراث فرهنگی برای حفظ بافت قدیم، شاید بتواند جلوی تخریب آن را بگیرد. از نظر او، بافت قدیم به‌دلیل شکنندگی به توجه و امکانات محافظتی ویژه‌ای نیاز دارد. با یک آتش‌سوزی احتمالی، به‌دلیل وجود کوچه‌های تنگ که امکان حرکت وسایل نقلیه در آن میسر نیست، امدادرسانی مشکل است.
اما اگر کوچه‌ها عقب‌نشینی کنند، فضای روستایی بافت قدیم، معنای خود را از دست می‌دهد. این دوگانگی مشکل عمده آلاشت است. خانه‌های جدیدی که در بافت قدیم، ساخته می‌شوند، فضای ناهمگن در این بافت ایجاد می‌کنند. پهلوان معتقد است:« هم باید دیدگاه‌های مردم را لحاظ کرد و هم اجازه نداد که آلاشت ویژگی منحصربه‌فرد بودن خود را از دست بدهد»
ته نویس1) برای دیدن بهتر این خانه و موزه مردم شناسی اینجا را کلیک کنید.
ته نویس2) این گزارش را بدون اجازه و با افتخار تقدیم می کنم به یک دوست ، جناب آقای میثم رضاخان
همسفران
با ما همسفر باشید
سلام
بازم خبرای بد…
مشکل ما اینکه نمیتونیم توسعه ی یه شهر و همراه کنیم با هویت شهرمون فکر میکنیم اینا نتضاد هم هستند…مرسی از گزارش.
شهریار: سپاس از شما
سلام
این قصه سر دراز دارد گویاااا
همیشه برام جای سوال است.. ما با افراد مشکل داریم یا با آثار به جا مانده از گذشته… حالا گناه در و دیوار و چوب چیه که نفرات زمانی در آنجا رفت و آمد داشته اند .. آنها چرا محکوم به نابودی اند..؟؟!!.
شهریار: اگر هم با افراد مشکل داریم ، همین عمارتها بهترین مکان برای معرفی خیانتها و آسیبهای چنین افرادی است ، در هر صورت عمارت جرمی نکرده ، مدیران باید ، فکری دیگر کنند
با درود به شما،سپاس برای گزارش جالب و خواندنی شما،میراث برجای مانده از هر دوره به مانند برگهایی از تاریخ سرزمینمان هستند که بدون بغض و کینه همه ی آنها برای ماندگاری در کتاب تاریخ سترگ ایران زمین لازم و بایسته است.
شهریار: درود بر شما ، ولیکن دولتمردان ما از تاریخ هراسانند !!!
هر جا سر می چرخانی سهل انگاری
امان از بی توجهی
حال آدم بد می شود از این همه تخریب
شهریار: از این همه بی خردی ، از این همه بی فکری ، از این همه دشمنی
با سلام
خیلی جای تاسف دارد که چنین سهل انگاری هایی رخ می دهد
موفق باشید
شهریار: درود بر شما ، امیدوارم دیگر چنین خبرهایی نبینیم و نخوانیم
سلام. جسارته ولی یه پیشنهاد داشتم درباره ی عمارت عین الدوله:
اگر تور مشروطه گذاشتید می شه به بهانه ی صحبت از نقش عین الدوله ببرید عمارت عین الدوله رو هم نشون بدید، به علاوه ی زمین پشتش رو که می خوان توش برج بسازن. شاید یه کمکی باشه برای آگاه سازی مردم و جلوگیری از ساخت برج.
شهریار: درود و سپاس از پیشنهاد شایسته شما ، ولیکن به احتمال فراوان برنامه مشروطه گردی به زودی برگزار نخواهد شد و برای جلوگیری از ساخت این عمارت راه کارهای بهتری را باید دنیال کرد . باز هم سپاس
سلام داداش. ممنونم از این همه گزارش دست اولت. واقعا دمت گرم
شهریار: سلام و تشکر از اظهار لطف شما
سلام ، مطالب دلسوزانه شما رو که بیشتر در ارتباط با جلوگیری از تخریب آثار تاریخی است دراین رسانه وجاهای دیگر دنبال مکنم واقعاً تحسین برانگیزه ….نکته ای که با نگاه کردن به این عکسها به ذهنم رسید شباهت عجیب سبک معماری شمال با مناطق کردستان است ، معماری برونگرا که ایوان های ستون دار شناسه آن است (البته در کردستان این معماری آمیخته با آجرتراشی های ریز است ). موقعیت جغرافیای وآب وهوای خوش از دلایل اصلی وجوداین سبک معماری است .موفق باشید
شهریار: سلام و سپاس از اطلاعات با ارزش شما
سلام
بر روی رضـا شمـس امامت صلـوات
بر شافع ما روز قیامـت صـلوات
در شـام ولادتـش که شادنـد همـه
بفرست بر این روح کرامت صلوات صلوات
بهترین شادباش ها تقدیم به شما،
بمناسبت میلاد امام علی بن موسی الرضا(ع)
به ما هم سربزنید…
موفق باشید…
شهریار: سلام بر شما
میخواستم یه حرفی بزنم که با کاش شروع می شد و با کاش هم تموم میشد اما چه فایده؟ ممنون از توجه و اطلاع رسانی شما بزرگوار
شهریار: امیدوارم زمانی فرا برسد که مدیران لایق در این سرزمین باشند که فرصت کاش گفتن را از من و شما بگیرند
سلام به شما.
در سفر نوروزی که به شهر ساری داشتم، اوضاع خانه‌های تاریخی آنجا را هم مساعد ندیدم. تنها دو خانه مرمت شده یا در حال مرمت بودند. چند تا از خانه‌ها با سقفهای شیب دار چوبی و گره چینی‌های زیبا روی پنجره‌هایشان به حال خود رها شده‌اند تا مخروبه شوند. اگر فرصت داشته باشم عکسهایش را روی وبلاگم خواهم گذاشت.
البته باید مطلبی هم راجع به خانه‌های قجری بنویسم. امیدوارم فرصتش دست بدهد.
موفق باشید.
شهریار: سلام بر شما ، مشتاقانه منتظر خواندن مطالب شما هستم
سلام امروز با اجازه شما وبا آفتخار لینکتان کردم ممنون که به من سر زدین به امید دیدار شما
شهریار: درود و سپاس از لطف شما ، به امید همسفر شدن